کافی نت سها - فروشگاه محصولات فایلی سُها (بانک پاورپوینت)

تاریخچه پیدایش خلیج فارس

زمین شناسان معتقدند که در حدود پانصدهزار سال پیش، صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیج فارس در آغاز، بسیار پهناور بوده به طوری که تا اواخر دوره سوم زمین‌شناسی بیشتر جلگه‌های برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوه‌های زاگرس در زیر آب بوده‌اند.

پیشینه تاریخی خلیج فارس

نام خلیج فارس

خلیج فارس و مترادف‌های آن در سایر زبان‌ها، اصیل‌ترین نام جغرافیایی و نامی است بر جای مانده از کهن‌ترین منابع، که از سده‌های پیش از میلاد بطور مستمر در همه زبان‌ها و ادبیات جهانی استفاده شده‌است و با پارس، فارس، ایران و عجم ـ نام‌های ایران ـ و معادل‌های آن در سایر زبان‌ها گره خورده‌است.

در اسناد به جا مانده از بسیاری از تمدن‌های گذشته این گونه بیان شده که سرزمین‌های جنوب خلیج فارس که شامل قطر، شمال عمان، امارت متحده عربی، شرق عربستان و کویت می‌شده به ایران تعلق داشته‌اند و بنا بر این این خلیج فارس جزو آبهای داخلی ایران به حساب می‌آمده و به همین علت یونانیان به آن سینوس پریسیکوس گفته‌اند. سر ریچارد دالتون، سفیر سابق بریتانیا در تهران در این زمینه گفته است: «بدون هیچ تردیدی نام درست جغرافیایی آن در طول تاریخ خلیج فارس است.»

تا پیش از دهه ۶۰ قرن بیستم میلادی، تمامی کشورهای عربی از"عبارت الخلیج الفارسی" در مکاتبات رسمی خود استفاده می‌کردند. امادر سال‌های اخیر و به ویژه از دههٔ شصت میلادی به این سو،تحریف نام خلیج فارس در مکاتبات رسمی ودر برخی نشریات و بنیادهای خبرپراکنی عربی دنبال شده است.

نام خلیج فارس در اسناد، اطلس‌ها و نقشه‌های کهن

تا کنون چندین اطلس در بر دارنده نام و نقشه‌های کهن از خلیج فارس منتشر شده که نشان می‌دهد که نام خلیج فارس در همه نقشه‌های کهن بکار رفته است. در کتاب اسناد نام خلیج فارس، میراثی کهن و جاودان، به جزئیات کامل این اطلس‌ها اشاره شده است. از کهن‌ترین این اطلس‌ها بطور نمونه می‌توان به نقشه جهان از أناکسیماندر (۶۱۰-۵۴۶ ق. م)، (Anaximander)، جغرافیدان یونانی که در کتاب Kleinere schriften، اثر (Joachim Lelewel (1836 بازسازی شده‌است، نقشه جهان هکاتئوس (۵۵۰-۴۷۶ ق. م)، (Hecataeus)، از سرشناس ترین جغرافیدانان یونانی، و به نقشه جهان بطلمیوس (۱۶۸-۹۰ م)، (Claudius Ptolemy) منجم و جغرافیدان مشهور اسکندریه و نخستین کسی که اطلسی شامل ۳۶ نقشه از نقاط مختلف جهان تهیه کرده است اشاره نمود.

 

موقعیت جغرافیایی

خلیج فارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط است. از بین کشورهای همسایه خلیج فارس، کشور ایران بیشترین مرز آبی مشترک را با خلیج فارس دارا می‌باشد. طول مرز آبی کشور ایران با خلیج فارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰ کیلومتر می‌باشد. طول خلیج فارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است. عریض ترین بخش خلیج فارس ۱۸۰ مایل (۲۹۰ km) می‌باشد. عمیق ترین نقطه خلیج فارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمق ترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب می‌باشد. همچنین جزایر متعددی در خلیج فارس وجود دارند.

محدوده رسمی و بین‌المللی مرزهای آبی خلیج فارس بر اساس اعلام سازمان آبنگاری بین‌المللی:[۸] محدوده شمال شرقی دریای عمان". خط Ràs Limah (25°57N) شبه جزیره عربی and Ràs al Kuh (25°48N) ساحل ایران

زمین‌شناسی منطقه

از دیدگاه زمین‌شناسی، خلیج فارس فرونشست زمین ساختی کم عمقی است که دوره ترشیری پیش در حاشیه جنوبی رشته کوه زاگرس تشکیل شده‌است. در واقع این دریا بازمانده گودال بزرگی است که از دوران گذشته زمین شناختی زیر تاثیر فشار ناشی از آتش فشان‌های فلات ایران بوده و پایداری فلات عربستان در مقابل این واکنش‌های تکتونیکی سبب ایجاد و توسعه پهنا-ژرفای آن شده‌است. شدیدترین چین خوردگی‌های دوران پلیو پلیستوسن، کرانه‌های شمالی خلیج فارس (زاگرس) را چین داده‌است. میزان این چین خوردگی‌ها که در خشکی‌های کشور ایران شدید است با شیب‌های کمتر به طرف دریا ادامه پیدا می‌کند به طوری که در دریا این شیب به ۱۰ تا ۲۰ درجه می‌رسد. محور اصلی خلیج فارس نیز یکی از پیامدهای زمین ساختی پدیده چین خوردگی زاگرس است که در دوران پلیو پلیستوسن شکل گرفته‌است. در پایان دوره پلیوسن، سطح دریا احتمالاً ۱۵۰ متر بالاتر از سطح کنونی بوده‌است. این سطح در حدود ۱۰۰،۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح و به تدریج به سطح کنونی رسیده‌است که آثار آن به صورت پادگانه‌های دریایی و سخا، در کرانه‌های جنوبی خلیج فارس بر جای مانده‌است.

جاذبه های گردشگری خلیج فارس

منطقه خلیج فارس در حدود 130 جزیره بزرگ و كوچك دارد كه جزایر شمالی آن كه همگی در مالكیت و حاكمیت ایران هستند كم‌وبیش مسكونی و آباد می‌باشند در حالیكه جزایر جنوب و شمال غرب كه متعلق به كشورهای عربی‌اند غالباً مرجانی و سنگی و غیر مسكونی می‌باشند.

بزرگترین جزیره خلیج فارس «قشم» است كه 115 كیلومتر طول و بین 35-10 كیلومتر عرض دارد. پس از قشم به ترتیب جزایر بوبیان (كویت) و بحرین بزرگترین جزایر منطقه هستند. جزایری مانند هرمز، قشم، خارك، كیش، بحرین و فیلكه (كویتی) دارای سوابق دیرینه تاریخی و یا تجاری هستد. مهمترین جزایر ایران عبارتند از:

هرمز- لارك- قشم- هنگام- تنب بزرگ- تنب كوچك- ابوموسی- فرور بزرگ- فرور كوچك- سیری- كیش- هندورابی- لاوان- ام الكریم- نخیلو- خارك- خارگو- ام مسیله- دوبه- حاج صلبوخ- دارا- مینو و جزیره فارسی و ...

کیش، مرداوید خلیج فارس

بیشتر دیدنیهای كیش شگفتیهای است كه طبیعت درطی سالهای متمادی بوجود آورده وبا دست بشر تغییراتی درآنها ایجاد کرده ‌است.

یكی از شگقتیهای كیش ، سواحل آن است كه واقعا زیبا است و كمتر نقاطی در دنیا می‌توان یافت كه از لحاظ طبیعی این قدر دیدنی باشد ، عمق كم آب ، به دلیل شفافیت و زلالی آب كف دریا تا عمق چند متری قابل مشاهده است و به صورت آكواریوم طبیعی است.

سواحل ماسه‌ای ، اسكله تفریحی ، جاده كرانه كه دور تا دور جزیره كشیده شده است ، پیست دوچرخه سواری به طول حدود ‪ ۷۰كیلومتر كه تا پاسی از شب دوچرخه سواران در آن به ورزش مفرح دوچرخه سواری می‌پردازند ،ایستگاههای اجاره دوچرخه ، مجموعه ورزشی المپیك با انواع زمینهای ورزشی ، فوتبال ، تنیس ، استخر، والیبال ، بسكتبال ، شطرنج ، اسكواش ، و مجموعه ورزشی با انواع بازیهای بیلیارد و بولینگ از جمله مكانهایی است كه مسافران از آنها لذت می‌برند.

پارك ساحلی ، پارك پرندگان ، پارك آهوان كه تعداد زیادی آهو و پرندگان در فضای طببعی زندگی می‌كنند و پارك وحش كیش ، پارك دلفینها و بازیهای زیبای آنها از جمله دیدنیهای كیش است كه مسافران حاضر به چشم پوشی و ندیدن آنها نیستند.

بازارهای كیش نیز جذابیتی خاص دارند و معمولا مسافران در طول روز دراین بازارها وقت خود را صرف می‌كنند و شب هنگام در كنار ساحل به دیدن مناظر طیبعی و زیباییهای دریا و ورزشهای دریایی و دوچرخه سواری می پردازند.

در جزیره كیش هیچ توقفی وجود ندارد ، میادین وچهارراه‌ها فاقد چراغ قرمز توقف است ، به همین دلیل سیستم حمل و نقل در كیش روان و با آرامش توام است ، در حداقل زمان ممكن می‌توان از این طرف جزیره به آن طرف دیگر رفت.

خیابانها وبولوارهای كیش نیز به طرز زبیایی ساخته شده‌اند وبا نخل‌های زینتی وگلهای رنگارنگ جذابیتی خاص به این جزیره بخشیده‌اند.

قشم بزرگ ترین جزیره خلیج فارس

قشم جزیره ای است در تنگه هرمز، در ساحل جنوبی ایران در شرق خلیج فارس. نمای ظاهری جزیره بیشتر به صورت صخره ای و لم یزرع است. قشم بزرگترین جزیره ایران و همچنین بزرگترین جزیره خلیج فارس است. به دلیل طول زیاد، این جزیره در میان اعراب منطقه به نام «جزیره الطویله» و در میان فارسها به نام «جزیره دراز» معروف بوده است. قشم همچنین بندر آزاد تجاری نیز هست که این جزیره را از این لحاظ در تجارت جهانی بسیار ارزشمند کرده است.

از نظر تاریخی جزیره قشم به دوران پیش از اسلام برمی گردد. اسمهایی مانند، قشم، کشم، کیش و تنب از دوران ایلامی و چندین قرن پیش از میلاد مسیح درمنطقه باقی مانده اند. با توجه به موقعیت سیاسی جزیره قشم بارها مورد تاخت و تاز مهاجمانی از قبیل : ایلامیها، امویان و عباسیان و در قرون اخیر پرتغالیها و انگلیسیها قرار گرفته است که آثار تهاجم و غارت آنها هنوز پابرجاست. با توجه به اسناد تاریخی، جزیره قشم به دلیل اهمیت تجاری شایان اهمیت بوده است. اقتصاد قشم در دوره های دیلمیه و بویه بسیار شکوفا شد، به طوری که کشتیهای تجاری بین قشم و چین، هند و آفریقا در رفت و آمد بودند.

قلعه باستانی پرتغالیها، مسجدهای تاریخی، آرامگاههای سید مظفر و بی بی مریم، تالابها و دریاچه های متعدد و جنگلهای مانگرو (حرا)، در زمره جذابیتهای این جزیره هستند که از میان آبهای نیلگون خلیج فارس سر برآورده است. گنبدهای نمکی، غارهای خربس و محل تخمگذاری لاک پشتها در روستای شیب دراز از جمله جاذبه های توریستی جزیره هستند.

هتلهای بسیار زیبایی در جزیره وجود دارند. جنگلهای دریایی حرا که یکی از مشخصه های نواحی گرمسیری (استوایی) است، یکی از زیباترین جذابیتهای جزیره قشم به شمار می رود.

جزیره لاوان

این جزیره از شمال شرقی به بندر مقام، از شرق به جزیره شتور و از جنوب به حوزه‌ های نفتی رسالت، رشادت و سلمان محدود می‌شود. وسعت این جزیره 76 كیلومتر مربع است و پس از قشم و كیش بزرگ ‌ترین جزیره ایران در آب ‌های خلیج فارس است. فاصله این جزیره تا بندر لنگه 91 و تا بندرعباس حدود 198 مایل دریایی است. جزیره لاوان دور ترین جزیره نسبت به مركز استان هرمزگان است. آب و هوای آن گرم و مرطوب و دمای آن در تابستان به حدود پنجاه درجه سانتی ‌گراد میرسد و رطوبت هوای آن نیز بسیار زیاد است.

یكی ازشگفتی‌های این جزیره وجود كندو های عسل در كنار تأسیسات نفتی و مخازن آنها است كه عسل آنها به رنگ سبز تیره است و بوی نفت می‌دهد، اما طعم آن مشابه عسل‌های معمولی است.

اهالی جزیره در فصل معینی از سال به صید مروارید می‌پردازند و تنها كالای صادراتی جزیره، مروارید آن است. این جزیره یك بندرگاه مناسب برای صدور فرآورده‌ های نفتی و یك اسكله فلزی جهت حمل و نقل دریایی دارد.

 

جزیره هندورابی

جزیره هندورابی با 8 / 22 كیلومتر مربع مساحت، در فاصله 325 كیلومتری بندر عباس و 133 كیلومتری بندرلنگه و در حد فاصل بین دو جزیره كیش و لاوان قرار گرفته است. این جزیره سرزمینی هموار و تقریباً بدون عارضه طبیعی است. بلندترین نقطه آن بیست و نه متر و بزرگ‌ترین قطر آن هفت و نیم كیلومتر است. این جزیره از یك رشته ارتفاعات كوتاه پوشیده است و كرانه‌های آن با شیب ملایمی به دریا منتهی می‌شوند. مجاورت با دریا، اغلب موجب بالا رفتن میزان باران و رطوبت می‌شود. با این حال در تمام كرانه‌های خلیج فارس، همجواری با دریا، تأثیر چندانی بر میزان بارش این نواحی ندارد. فعالیت اقتصادی اكثر اهالی در جزیره هندورابی، صید و غواصی است.

اهمیت اقتصادی

بزرگترین عامل اهمیت خلیج فارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است به طوری که این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهاده‌اند. خلیج فارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقه‌ای مهم و راهبردی به شمار می‌آید. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیج فارس تامین می‌شودکه این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش می‌یابد. نفت تولید شده در حوزه خلیج فارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود. خلیج فارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاه‌ها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه می‌باشد. طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیج فارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای داده‌است. همچنین بندرهای مهمی در حاشیه خلیج فارس وجود دارد که از آنها می‌توان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی و ابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.

اهمیت نظامی-راهبردی

از منظر نظامی، وجود پایگاه‌های نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیج فارس که عمدتاً متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و هم چنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در آب‌های خلیج فارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیج فارس را نمایان می‌سازد. جنگ نفت‌کش‌ها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در خلیج فارس شد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیج فارس به طور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق، جنگ خلیج فارس و جنگ عراق آشکار شد.

چرا خلیج فارس از دیرباز مورد توجّه کشورهای قدرتمند بوده و آن ها همواره در پی نفوذ به این منطقه هستند ؟

زیرا خلیج فارس دارای منابع سرشار نفت و گاز است ، همچنین همه روزه نفت کش های عظیمی از طریق خلیج فارس و تنگه هرمز نفت کشورهای نفت خیز را به سایر کشورهای جهان انتقال می دهند.

کشتی های تجاری نیز از این مسیر برای انتقال کالاهایشان استفاده می کنند ، از اینر و کشورهای قدرتمند همواره در پی نفوذ به این منطقه پر ارزش هستند.

خلیج فارس ،این منطقه ژئوپولیتیکی ایرانی -عربی ،به دلیل حساسیت جغرافیایی و در برداشتن ذخایر عظیم نفت و گاز ، همواره توجه کشورهای مجاور و همچنین جهان را به خود معطوف داشته است . منطقه خلیج فارس به دلیل موقعیت ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک خود یکی از مناطق بسیار مهم و حساس جهان از قرن گذشته محسوب می شود. انرژی و امنیت دو موضوع کلیدی و استراتژیک در این منطقه می باشد. ترتیبات امنیتی در خلیج فارس از دیرباز مورد توجه بازیگران بین المللی و منطقه ای قرار داشته است . از آنجا که جمهوری اسلامی ایران یکی از مهمترین بازیگران در عرصه امنیت خلیج فارس محسوب می شود، هر برنامه ای که در این زمینه طراحی و تدوین شود برای ایران اهمیت ویژه ای دارد

خلیج فارس در طول تاریخ با نام سرزمین ایران توصیف می شده است . آثار باستانی برجای مانده از شهرهای ساحلی خلیج فارس همانند بوشهر، خارک ، سیراف و بند طاهری حکایت از وجود یک تمدن ۶۰۰۰ ساله در سواحل خلیج فارس می کند. آثار مکتوب و نوشتاری برجای مانده حدود کمتر از۳۰۰۰سال قدمت دارند بنابر این از بسیاری از مسایل و حوادث دوره تمدن ایلامیها ، مادها، آشوریها، دراویدیان و پیشدادیان و تاقبل از حکومت پارسها اطلاع دقیق و روشنی وجود ندارد و این دوره از زندگی ساکنان منطقه هنوز در پرده ای از ابهام وجود دارد. تنها در دوره امپراتوری قدرتمند و پهناور پارس است که خلیج فارس شهرت بین المللی می یابد.

پیشینه تاریخی دریای پارس

خلیج فارس به لحاظ موقعیت استراتژیک و منابع طبیعی سرشار آن ، ازدوران گذشته تا به امروز مورد توجه دولتها و ملتها بوده و بسیاری از سلاطین و پادشاهان از همان زمانهای کهن به موقعیت اقتصادی آن نظر داشته اند که از آن جمله ، حمایت پادشاهان پارت از گسترش بازرگانی دراین منطقه بوده است .

پارتها دو راه تجاری را تحت کنترل داشتند که یکی از آن دو ، راه تجاریی بوده که از کنار فرات و از آسیای صغیر و سوریه و بین النهرین شمالی به سمت خلیج فارس گسترده بوده است .

داریوش پادشاه هخامنشی ، برای گسترش بازرگانی در ایران دستور دادکانال سوئزایجاد شود تا کشتی های بازرگانی بتوانند از دریای پارس واز دریای سرخ به مصر و مدیترانه راه یابند .

در سنگ نبشته ای به جای مانده از آن دوره آمده است: « داریوش شاه گوید : من پارسی ام و از پارس، مصر را فتح و امر کردم این کانال رابکنند و از "پی رو" (رودنیل) که در مصر جاری است تا دریایی از پارس به آن می روند. این کانال کنده شد و چنانکه امر کردم کشتی ها روانه شدند؛ چنانکه اراده من بود »

همچنانکه در تاریخ نقل شده است ؛اشکانیان بازرگانی را گسترش دادند و با رومیان رقابت شدیدی می کردند و دریای فارس رابه شکل یک راه ترانزیت درآوردند.

این پیشرفت در دوران ساسانی ادامه یافت و بندر سیراف مرکز بازرگانی بزرگی شد و حتی در اسناد تاریخی چین از سده چهارم تا دوازدهم میلادی، همه جا نام پارس، فارس، پارسوا وایران به صورت گسترده دیده می شود و این نشانگروجود روابط تجاری است.

پس از فتح ایران به دست مسلمانان، بازهم ایرانیان در دریانوردی از دیگر دولتها جلوتربودند و اعراب ترتیبات تجارت دریایی با هند و چین و ... را حفظ کردند.

درطول تاریخ ایران نیز استعمارگرانی سودجو دیده می شوند که برای بدست آوردن موقعیت بالای خلیج فارس، همواره در کشمکش بودند. نمونه بارز، آن در عصر صفوی بود که عثمانیها تاخت و تاز به خلیج فارس را شروع کرده بودند و هرروز بر نیروی دریایی و تقویت آن می افزودند و پرتغالی ها از طرف دیگر در حدود سده ۱۶ میلادی براین منطقه تسلط کامل داشتند و با عثمانیها درگیربودند تا آن که سرانجام در سال ۱۵۸۷ م شاه عباس به کمک انگلیسی ها پرتغالی ها را عقب راندند و در عوض پای انگلیسیها به این منطقه کاملاً باز شد و هلندیها در سال ۱۰۳۳ هـ با به دست گرفتن تنگه هرمز، سهمی از بازرگانی ایران را تصاحب کردند . این امر باعث کشمکش با انگلیسیها شد. چندی نگذشت که در سال ۱۰۷۵هـ شرکت فرانسوی هند خاوری تاسیس و رقیب دیگری افزوده شد. البته، باید یادآورشد در زمان حکومت افشاریان نادرشاه توانست نیروی دریایی در خلیج فارس ایجاد کند و چندفروند کشتی از انگلیس وهلندیها بخرد.

در دوره قاجار بیش از هر زمان دیگر خلیج فارس مورد تاخت وتاز کشورهای استعماری قرار گرفت ؛ بویژه انگلیس که خود رافرمانروای خلیج فارس می دانست و بی تدبیری شاهان قاجار میدان را برای انگلیس ، فرانسه و روسیه هموار ساخت . امیر کبیر برای تشکیل نیروی دریایی ایران در خلیج فارس و دریای مازندران بسیارتلاش نمود، اما با کارشکنیهای رقبا، به موفقیت نرسید .

حضوربیگانگان درایران و کسب منافع تا پایان جنگ جهانی دوم ، ادامه داشت تا اینکه بار دیگر ایران بر خلیج فارس چیره شد و با تقویت نیروی دریایی خود، اداره خلیج فارس را بدست گرفت . پس از انقلاب دسیسه های امریکا باعث نزاع در منطقه شد که در شکل جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و اعمال فشارهای نظامی وسیاسی آمریکا ومتحدانش کاملاً آشکارگردید. امروزه نیز آمریکا و انگلیس با تحریک کشورهای حاشیه خلیج همیشه فارس، بخصوص امارات متحده عربی، درصدد ایجاد ناامنی در منطقه بوده و باترفند «خلیج عربی» ، سعی در راه اندازی جنگ روانی و به دنبال آن فشارهای سیاسی علیه ایران دارد. البته به این موارد باید افزود که مرتجعین و واپس گرایان داخلی چون احمدی نژاد وقتی به زیر پرچم خلیج می نشیند باید تو خود بخوانی حدیث مفصل . . . .

پرونده عمل ناپسند تغییر نام خلیج فارس که در واقع توهین به هویت و تمدن یک ملت است و سودجویی و منفعت طلبی بیگانگان را درپی دارد به سال ۱۹۳۷م/ ۱۳۱۶ هـ ش ، تشکیل شده و هم اینک در وزارت امور خارجه انگلیس موجود است.

براساس این پرونده جعلی اولین کسی که آشارا واژه "خلیج فارس" را جعل نمود و "خلیج عربی" رابه جای آن بکاربرد، کارگزار انگلیسی در خلیج فارس به نام « لرد بلگریو» است که که در کتاب خود می نویسد :« خلیج فارس که تازیان اینک آن را خلیج عربی گویند...» وی تلاش نمود این واژه ساختگی رادربین کشورهای منطقه خلیج فارس بویژه اعراب، رواج دهد.

موقعیت خلیج فارس

دریای پارس (به زبان فارسی و به عربی الخلیج الفارسی) در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد . دریای پارس امروزی بخش کوچکی از گستره آبی پهناوری است که در روزگاران قدیم دریای پارس نامیده می­شد زیرا در گذشته دریای پترس تمامی دریای مکران (عمان ) و بخشی از اقیانوس هند را تا حدود رود سند در بر می­گرفته است.

دریای پارس امروزه به آبراهی تلقی می شود که در امتداد دریای مکران (عمان) قرار گرفته و با کشورهای باستانی ایران و کشورهای عربی عربستان ، کویت ، قطر ، امارات ، بحرین ، عمان و عراق مرز آبی مشترک دارد . از آنجایی که از یک سوی ایران بیشترین مرز مشترک آبی را در دریای پارس دارد و از سوی دیگر در تشکیل تمدن باستانی این منطقه نقش اصلی را ایفا کرده است و همچنین در طول تاریخ کنترل و فرامانروایی دریای پارس نزد ایرانیان بوده است ، از این روی ایران به عنوان میراث دار اصلی این منطقه محسوب می شود و بارزترین مشخصه آن نیز نام این پهنه آبی است که به نام ایرانیان در طول سه هزار سال گذشته ثبت شده است . متاسفانه کشورهای حوزه جنوبی دریای پارس مانند (بحرین،قطر،کویت،امارات متحده عربی...) اکثرا قراردادی ، کوچک و جدید التاسیس هستند و مرزهای کشورشان بوسیله اراده و خواست کشورهای استعماری جهان تقسیم بندی شده است که حتی توان دفاع از خود را نیز ندارند. هیچ پژوهشگری در کتابهای تاریخی خاورمیانه نامی از کشورهایی مانند قطر – امارات – کویت و... نمیتواند پیدا کند . تنها از بحرین در کتابهای تاریخی چند بار نام برده شده است که آنهم به دلیل این می باشد که بحرین بخشی از سرزمین ایران و تمدن کهن بوده است و مردمانش فارسی و عربی زبان می بوده اند و طی چند دهه گذشته به خواست استعمار انگلستان از ایران تجزیه شده است . از این جهت کنترل و نقش کلیدی این دریای بزرگ و استراتژیک از گذشته در اختیار ملت و دولت ایران قرار داشته و در آینده نیز بدون شک خواهد بود .

دریای پارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای مکران (عمان) به اقیانوس هند راه دارد و از غرب به رودخانه اروندرود در خوزستان ایران که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات در عراق و الحاق رود کارون در ایران به آن است ختم می شود. طول دریای پارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جانب مغرب حدود ۸۰۵ کیلومتر است .

 

 

آب و هوا , عمق , طول و عرض جغرافیایی دریای پارس

دریای پارس به عنوان گرمترین پهنه آبی دنیا شناخته شده است و از نظر آب وهوایی شرایط خشک و نیمه استوایی دارد، عریض ترین بخش آن ۱۸۰ مایل است و عمیق ترین نقطه آن ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ ، و کم عمق ترین بخش آن در غرب بین ۱۰تا ۳۰ متر است . عمق کم دریای پارس باعث شده است که خشکی مرتب بدرون دریا پیشروی نماید . در عین شوری زیاد آب، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه کاملاً شیرین در سواحل این دریا جریان دارد که همگی از کوههای زاگرس یا پارس ایران سرچشمه می گیرند، اروند، کارون، دیاله، زاب، جراحی، مند، دالکی و میناب بزرگترین و پر آب ترین رودهایی هستند که به دریای پارس می ریزند.

گرمای هوا گاهی در تابستان ۵۰ درجه و برودت آن در زمستان تا ۳ درجه گزارش شده است. بنادر کیش، بندرعباس،خرمشهر، دبی، شارجه، ابوظبی، کویت، بحرین، دوحه ، و بصره، دریای پارس را به قطب اقتصادی و توریستی جهان تبدیل کرده است. دریای پارس از نظر ژیوپلتیک، استراتژیک، انرژی و همچنین تاریخ و تمدن، یک پهنه آبی مهم و منحصر به فرد در کل جهان محسوب می شود. به طوریکه چشم طمع کشورهای سودجوی جهان که فاقد پشتوانه فرهنگی و تمدنی هستند و با قدرت نامشروع خود بر بسیاری کشورهای جهان و بخصوص عربی منطقه خاورمیانه حکرمانی میکنند همیشه به این نقظه معطوف بوده است . کشفیات باستان شناسی سالهای اخیر در دو طرف سواحل شمالی و جنوبی دریای پارس ثابت می کند که این پهنه آبی یکی از مهمترین و شاید اولین مرکز سکونت انسانها است و گهواره و مرکز تبادل تمدنهای زیادی مانند ایلامی، سومری، آکدی، آشوری، بابلی، مادی، پارسی، یونانی، اسلامی و... بوده است . به طور نمونه منطقه جیرفت در شهر کرمان ایران به قدمتی بالغ بر شش هزار سال شهرنشینی و تمدن مکتوب شهرت جهانی دارد که دریای پارس پل ارتباطی این شهر محسوب میشده است.

دریای پارس امروزه با وسعتی در حدود ۲۳۷۴۷۳ کیلومتر مربع (اندازه گیری شده توسط مدیریت هیدروگرافی سازمان جغرافیایی ایران، سال ۱۳۸۶) پس از خلیج مکزیکو و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان محسوب می شود.

دریای پارس با توجه به آنکه به اقیانوس هند راه دارد و به دریای مکران نیز متصل است با اینحال از کم عمق ترین دریاها (که ۹۳ متر بیشترین عمق آن میباشد) محسوب می شود و در ردیف دریاهای بالتیک و خلیج هودسن قرار دارد . این در حالی که عمق دریای مکران در برخی نقاط به ۳۰۰۰ متر نیز می رسد و عمق دریای سرخ هم از ۱۰۰۰ بیشتر است . میانگین ژرفای دریای پارس ۳۰ متر است. این پهنه آبی قدیمی ترین دریایی است که بشر آن را می شناخته است بر پایه نقشه های تکتونیک دریای پارس جزء کانونهای زلزله خیز ایران است دانشنامه بریتانیکا در این خصوص نوشته است " آخرین حرکتی که دریای پارس در معرض آن قرار داشته و دارد عبارت است از بالا آمدن تدریجی است زلزله در دریای پارس و گاهی بسیار شدید است.

 

 

مـوقـعـیت نظامی خلیج فارس

مـنـظـور از مـوقـعـیت نظامی ، بیان اهمیّت نظامی منطقه خلیج فارس و استراتژیک بودن آن ، با ملاحظه و بررسی (پایگاههای نظامی قدرتهای خارجی در منطقه) ، (حضورمستقیم ناوگانهای کـشـورهـای بـزرگ در خـلیج فارس) ، (خرید تسلیحات انبوه کشورها حوزه خلیج فارس) و (نیروی نظامی کشورهای همجوار خلیج فارس) می باشد.

در مـنـطقه خلیج فارس ، پایگاههای متعدّدی وجود دارد که متعلّق به قدرتهای بزرگ است و این کـشـورهـا با استفاده از تجهیزاتی که در این پایگاهها دارند، براحتی می توانند به هر نقطه ای کـه بـخـواهـنـد لشگرکشی کنند. حسّاسیّت این منطقه ، همواره ابرقدرتهارا بر آن داشته تا کـوشـشـهای خود را جهت حضور مستقیم در منطقه ، شدّت بخشند. سابقه حضور فیزیکی و نظامی کـشـورهـای قـدرتـمـنـد بـه گـذشـتـه هـای دور مـانـنـد حـضـور نـظـامـی کـشـورهـایـی چـون پـرتـغـال ، هـلنـد، فـرانـسـه ، انگلستان و آمریکا برمی گردد. سیاستهای غلط حاکمان منطقه و دعـوت از قـدرتـهـای بـزرگ بـرای حـضـور نـظامی باعث شده که ناوگانها عظیم و پیشرفته کشورهای قدرتمند در این منطقه حضور داشته باشند.

بـودجـه هـای کـلانی که سالیانه صرف خرید تسلیحات عظیم و پیشرفته می شود، با اهداد گـونـاگـونـی در ایـن مـنـطـقـه صورت می پذیرد. خریدهای هنگفتی که کشورهای عربی منطقه بـویـژه عـربـسـتـان داشـته اند، این منطقه را تبدیل به یک انبار بزرگ تسلیحاتی کرده است . وجـود تـنـگـه هـرمـز در ایـن مـنـطـقـه بـه عنوانشاهراهی حیاتی که بیشتر سوخت مصرفی جهان صنعتی از آنجا تاءمین می شود و همچنین وجود جزیره ها و مناطق استراتژیک دیگر بر اهمیت نظامی خلیج فارس افزوده است .

علاوه برعامل مهم نفت که در سراسر قرن گذشته ، خلیج فارس را به صورت مهمّترین منطقه سـوق الجـیـشی و استراتژیکی غرب و شرق درآمدخیزش جدیداسلامی و رشداسلام انقلابی که کانون آن ایران است غربیها را نسبت به این منطقه حساس کرده است .

اقتصاد خلیج فارس

اهمیّت اقتصادی

خـلیـج فـارس در طـول قـرون اخـیـر، از نـظـر اسـتـراتـژیـکـی و مـسـائل مـنـطـقـه ای و بـیـن المـللی از اهـمـیـّت ویـژه ای بـرخوردار شده و بیشترین اهمیّت آن به مسائل اقتصادی اقتصادی برمی گردد.

وجود منابع عظیم نفت و گاز در خلیج فارس و کشورهای همجوار آن ، علّت واقعی اهمیّت اقتصادی ایـن مـنـطـقه می باشد. کشورهای عربی جنوب خلیج فارس به تنهایی بیش از نیمی از ذخایر نفت شناخته شده جهان را دار می باشند و ده درصد دیگر در امتداد کشور ایران وجود دارد.

مـوقـعـیـّت تـجاری مناسب این منطقه ، باعث اهمیّت آن به عنوان مرکز تجاری یا راه ارتباطی بین شرق و غرب شده است .

بـازار مـنـطـقـه خـلیـج فـارس ، هـمـچنان ارزش خود را به عنوان بازار فروش خدمات و کالاهای مـثـرفـی و سـرمـایـه ای و یـا بـازار سـرمـایـه حـفـظ کـرده و نـقـش بـسـیـار حـسـّاسـی را در تـعـادل تراز پرداختهای خارجی کشورهای جهان (بخصوص کشورهای صنعتی غرب و ژاپن به عهده دارد.

اهـمـیـّت دیـگـر خـلیـج فـارس به وجود منابع غنیّ معدنی و غذایی این منطقه و کشورهای حاشیه خـلیـج فـارس مـربـوط می شود. در این منطقه انواع و اقسام ماهیهای خوراکی و تزئینی و همچنین منابع معدنی مانند آهن ، خاک سرخ ،گوگرد، سرب و ... فراوان یافت می شود.

منابع نفتی

اهمیّت و ارزش اصلی خلیج فارس به خاطر وجود منابع سرشار نفت در این منطقه است ، که روز به روز بر اهمیّت این منطقه می افزاید.

مـنابع نفتی سرشاری در کف خلیج فارس به علّت ادامه طبقات نفت خیز زاگرس به سمت جنوب وجود دارد که قسمت زیادی از آن در حال حاضر مورد بهره برداری قرار گرفته است .

نفت حوزه خلیج فارس دارای مزیّتهای زیر می باشد:

الف) فـراوانـی مـنـابـع (حـدود شـصـت و چـهـار درصـد کل ذخایر شناخته شده نفت جهان در کشورهای حوزه خلیج فارس قرار دارد).

ب) سهولت استخراج .

ج) هزینه پایین تولید.

د) مازاد ظرفیّت تولید.

ه ـ) سهولت حمل و نقل .

و) تـوان بـالای تـولیـد چـاهـهـا (اسـتـخـراج نـفـت از هـر حـلقـه چـاه نـفـت در حـوزه خلیج فارس حدود۰۰۰/۲۵۰تن در سال می تواند باشد، در حالی که رقم تولید در مورد آمریکا فقط هزار تن در سال است) .(۹۰)

ز) امکان کشف ذخایر جدید وسیع در این منطقه در مقایسه با سایر مناطق جهان .

مـنـابـع نـفـتی کشورهایی چون کویت ، ایران ، عراق ، عربستان سعودی ، قطر وابوظبی که از بـزرگـتـریـن تـولیـد کـنـنـدگـان نـفـت جـهـان مـی بـاشـنـد، در سواحل این خلیج قرار دارد.

ذخـایـر نـفـت فـلات قـارّه خـلیـج فـارس درحدود شصت میلیارد بشکه است وامارات ، شـارجـه و دوبی تمام و قطر نصفی از تولیدات نفتی خود را از مناطق فلات قارّه به دست می آورند.

منابع گاز

کـشورهای واقع درکرانه خلیج فارس علاوه بر تولید نفت ، مقدار زیادی گاز نیز تولید می کنند که بیشتر آن به صورت (گاز همراه) می باشد.

گـاز طـبـیـعـی از منابع است که به علّت فراوانی ذخایر، براهمیّت خلیج فارس افزوده است . کـشـورهـای خـلیـج فـارس در سـال ۱۹۸۵، ۵/۲۷ درصـد کـل ذخـایر جهانی گاز را دارا بوده و ایران با ذخیره فراوان ، در راءس کشورهای خلیج فارس قرار دارد.

مقداری از گازهای تولید شده برای تولید نیروی برق ، تصفیه مواد سوختی ، تصفیه آب ، تـولیـد کـود و تـزریـق مـجـدد داخـل مـخـازن و چـاهـهـای نـفـت مـورد اسـتـفاده قرار می گیرد، ولی حداقل ۳۴کل گازهای تولید شده بیهوده می سوزد و از بین می رود.

ذخـایـر گـاز طـبـیـعـی کـشـورهـای حـوزه خـلیـج فـارس در سال ۱۹۸۷

ایران/ عراق/ کویت/ قطر/عربستان

۷۴۴۴۰۱۲۰۵۱۰۰۰۱۴۰۰۰/۴۱۳۵

تولید گاز طبیعی کشورهای حوزه خلیج فارس ۱۹۸۶

(میلیارد متر مکعب)

بحرین ایران عراق کویت عمان قطرعربستان امارات ۱۵۱۱۷۷۱۷۰۷۰۲۱۱۷۴۳۳۶۱۶۸

صنایع پتروشیمی

صـنـعـت پـتـروشـمـی ، امـروزه نـقش عمده ای در پیشرفت اقتصاد و توسعه صنایع ملتهای جهان دارد.۱۴ مـحـصـولات صـنـعـتـی در کـشـورهـای پـیـشـرفـتـه از صـنـایع پتروشیمی به دست می آید.

آهـنـگ رشـد ایـن صـعـنـت نـسـبـت به صنایع دیگر بیشتر بوده ، بطوری که رشد آن در تولید کـالاهـای مـصـرفـی مـانـنـد الیـاف مـصـنوعی ، پلاستیک و لاستیک مصنوعی در سالهای اخیر بی سابقه است .

صـنـایـع پـتـروشـیـمـی در کـشورهای خلیج فارس نیز از اهمیت زیادی برخوردار است . .بطور مـثال کارخانه ای برای تولید اوره و اسید سولفوریک در نزدیکی چاههای نفت عربستان ایجاد شـده کـه به صورت اقتصادی به تولید مشغول بوده و سالانه ۳۳۰۰۰۰تن اوره ، صد هزار تن اسید سولفوریک در نزدیکی چاههای نفت عربستان ایجاد شده که به صورت اقتصادی به تـولید مشغول بوده و سالانه ۳۳۰۰۰۰ تن اوره ، صدهزار تن اسید سولفوریک و بیست هزار تن ملانین تولید می کند.

مـجـتـمـع پـتـروشـیـمی (خلیج فارس) نیز با ظرفیّت روزانه یک هزار تن آمونیاک و هزار تن مـتـانـول از سـال ۱۹۸۵ در بـحـریـن شـروع بـه کـار کـرده است . این مجتمع متعلق به صنایع پـتـروشـیـمـی خـلیـج فـارس مـی بـاشـد که سال ۱۹۸۰ توسّط کشورهای عربستان سعودی ، بحرین و کویت بطور مشترک در بحرین تشکیل شد.

اوّلیـن کـارخـانـه کـود شـیـمـیـایـی بـرای تـولیـد آمـونـیـاک و سـولفـات در سـال ۱۹۶۶ بـا ظـرفیّت ۵۵۰ تن در روز در کویت مورد بهره برداری قرار گرفت وهم اکنون ظرفیّت تولید آن به ۹۵۰ تن در روز افزایش یافته است .

پس از انقلاب اسلامی و پایان جنگ ، صنایع پتروشیمی در ایران مورد توجه قرار گرفته و پـیـشـترفتهای خوبی در راه تولید آن به دست آمده است . این صنایع بطور عمده در کناه خلیج فـارس مـانـنـد صـنـایـع پـتـروشـیـمـی آبـادان ، خـارک و شـیراز استقرار یافته است . صنایع پتروشیمی اراک نیز که یکی از بزرگترین مجتمع های پتروشیمی ایران می باشد، بتازگی راه اندازی شده است .

مـجـتـمـع شیمیایی رازی (بندر امام ) تولید کننده کودهای شیمیایی ازُته ، فسفاته و گـوگـر بـوده و شـرکـت سهمای پتروشیمی ایران ـ نیپون به تولید مواد نرم کننده پلاستیک مشغول است . کارخانه پولیکا(کرج) تولید کننده لوله های خشک پی وی سی ، اتصالات لوله و تـرکـیـبـات نـرم مـورد نیاز کابل سازی و مجتمع پتروشیمی آبادان دارای خط تولاید پی وی سی و مجتمع شیراز دارای خط تولید کود شیمیای ، کربنات و بی کربنات دوسود می باشد.

تجارت

مـدارک مـربـوط به تاریخ دریانوردی در آبهای جهان نشان می دهد که خلیج فارس از زمانهای قـدیـم مود توجه اقوام و ملّتهای مختلف بوده ، همواره به عنوان یکی از با ارزشترین آبراههای تجارتی جهان از آن استفاده شده است

ایـن اهـمـیـت هـر چـنـد در طـول زمان متفاوت بوده ، ولی در واقع ، از محدوده معینی خارج نشده است . مـهـمـّتـری اهمیت خلیج فارس موقعیت جغرافیایی خاص آن است که از نظر نظامی و تجارتی در طول تاریخ مورد توجه دولتها بوده است .

اهـمـیـت دیـگـر خـلیـج فـارس بـه ارزشـهای اقتصادی آن برمی گردد. وجود منابع غنی معدنی و غذاییی در آبها و کشورهای حاشیه آن به این منطقه اهمیّت بسیار بخشیده است .

بـنـدرهـای خـلیـج فـارس و دریـای عـمـّان ، قـرنـهـای مـتـمادی دارای اهمیّت و اعتباری ویژه ای در بازرگانی دریایی و مبادلات تجاری دنیا قدیم بوده ، هم اکنون نیز بعضی از آنها، اهمیّت خود را حـفـظ کـرد و نقش مهمّی را در حمل و نقل دریایی خلیج فارس ایفا می کنند. مجتمع بندری شهید رجـایـی ایـران ، یـکـی از این بندرهای مهم می باشد. این مجتمع عظیم بندری در بیست کیلومتری غـرب بندر عباس ، در دامنه کوههای ( کشار) و (گچین) قرار گرفته است و از نظر موقعیّت دریایی در دهانه وردی خلیج فارس واقع شده است . از دیگر بندرهای مهم ایران در منطقه خلیج فارس بندرهای امام خمینی ، خارک ، آبادان ، خرمشهر، بوشهر و چاه بهار را می توان نام برد.

بـنـدرهـای مـهـم کـشورهای دیگر خلیج فارس عبارت از: بصره ، ام اقصر و فاو(عراق) ، راشد، زایـد، مـجـتـمـع بـنـدری راءس الخـیمه و جَبَل عَلی (امارات متحده عربی) ، دوحه ام سعید(قطر)، ظهران ، (عربسان سعودی) و کویت و میناء احمدی (کویت) .

افـزایـش قـیمت نفت از سال ۱۹۷۳ به بعد، قدرت مالی کشورهای تولید کننده نفت را بالا برد کـه بـه دنـبـال آن ، غـربـیـهـا کـوشیدند، کشورهای منطقه خلیج را به مصرف کنندگان خوبی برای کالاهای ساخته شده کشورهای صنعتی تبدیل کنند. از آن وقت بودکه منطقه خلیج فارس ، مـحـلّی مـنـاسب برای گردش دلارهای نفتی و تجارت کالاهای صنعتی و سرمایه ای شد. در بخش سرمایه گذاری صنعتی ، ایجاد کارخانه های مونتاژ که خود عاملی برای وابستگی به واردات بود به اجرا درآمد.

سـهـم شـاغـلیـن در تـجـارت نـسـبـت بـه کـل جـمـعـیـّت در بـعـضـی از کـشورهای خلیج فارس در سـال ۱۹۸۰ بـدین شکل بوده است : امارات متحده عربی ، ۲۱ درصد کویت ۱۹ دصد و عربستان سعودی ۱۶.۵ درصد شاغلین در بخش تجارت فعالیت داشته اند.

منابع غذایی

نـعـمـتـهـا و گـنـجـهـای فراوانی در خلیج فارس نهفته است ؛ چنانچه بیش از ۱۵۰ نوع ماهی در دل آبـهـای مـنـطـقـه یـافـت می شود که هر کدام ازز آنها طعم و لطافت خاص خود را دارد. آبزیان خلیج فارس از نظر زندگی و شرایط محیط، وضع خاصی دارند، زیرا آبزیان خلیج فارس بـه اسـتثنای یکی دو نوع از آنها وارد آب شیرین اروند رود، بهمن شیر و کارون می شوند. همه در آب شـور زنـدگـی کـرده و در هـمـان جـا تـخـم ریـزی و تـولیـد مثل می کند. آشنایی با شرایط محیط و زندگی ماهیها، کمک فراوانی به صید آنها به عنوان یک منبع تغذیه می نماید.

..........

جهت دیدن ادامه مطلب و همچنین دانلود رایگان فایل ورد قابل ویرایش همین مقاله روی لینک زیر کلیک کنید.