کافی نت سها - فروشگاه محصولات فایلی سُها (بانک پاورپوینت)

پاورپوینت با موضوع بازی درمانی   Play Therapy در 24 اسلاید همراه با تصاویر مرتبط با هر اسلاید و قابل ویرایش

لینک دانلود فایل پاورپوینت در پایین صفحه

متن مقاله اصلی بازی درمانی :

بازی درمانی
الف) تعریف بازی و بازی درمانی
بازی در لغت به معنای حرکت، جنبش، فعالیت، سرگرمی با ورزش است. از نظر مفهومی بازی یک فعالیت لذت بخش است که ضمن افزایش خودآگاهی و قدرت ابراز وجود انسان او را به سمت خودشکوفایی و خودکارآمدی سوق می دهد
این عمل طرح ریزی شده که کودکان به صورت فردی یا گروهی به انجام آن می پردازند یک نوع تمرین مقدماتی برای فعالیتهای آینده هست و پنج ویژگی اساسی دارد: از درون برانگیخته می شود، لذت بخش است، آزادانه انتخاب می شود، با وانمود سازی یا واقعیت گریزی همراه است و ضرورت دارد که بازیکن به طور فعال در آن شرکت کند.
بازی فعالیتی انتخابی و داوطلبانه است که به منظور سرگرمی، شادی، تفریح و صرف انرژی انجام می شود. کودک از طریق بازی خیلی چیزها را می آموزد، کنجکاوی اش را ارضا می کند، میل به برتری جویی را بروز می دهد، برای عهده دار شدن امور زندگی آینده اش به تمرین می پردازد، عواطف و هیجانات خود را به طور بی خطر و بی ضرر آشکار می سازد، به تعادل روانی می رسد، درباره خود و اطرافیان و محیط اطلاعات جدیدی به دست می آورد ،ناراحتیها و نگرانی های خود را بیان می کند،رعایت قوانین و مقررات را می آموزد ،هماهنگی جسمانی بدست می آورد و به تقویت حواس مختلف می پردازد .
بازی درمانی نوعی روان درمانی است که طی آن نیروهای موجود در بازی مثل شکل گیری دلبستگیها، ایفای نقش و تخلیه هیجانی برای حل مشکلات روان شناختی کودکان و پیشگیری از وقوع مجدد آنها مورد استفاده قرار می گیرد.
بازی درمانی وسیله ای تشخیصی است و به کودک امکان می دهد تا عقایدش را آزادانه بیان کند. همچنین بازی روش مناسبی برای برقراری رابطه مناسب بین کودک و مشاور است و کودک ضمن بازی، نگرانیها و احساساتش را بروز می دهد و همچنین کودک از طریق بازی در محیطی آرام و پذیرا به یادگیری تجربه زندگی می پردازد .
ب) انواع بازیها
بازیهای سنین کودکی به سه گروه تقسیم می شود: ۱) بازیهای مهارتی؛ ۲) بازیهای تقلیدی یا نمادین و ۳) بازیهای با قاعده. بازیهای مهارتی که کودکان سالم به انجام آنها می پردازند و لذت می برند، هر گونه جنبش و حرکت نظیر پریدن و لی لی کردن را شامل می شود.
کودک بازی های تقلیدی را بر اساس تجارب و آموخته های قبلی اش انجام می دهد؛ مثل بازی کردن با عروسک. این نوع بازیها تنها جنبه تقلیدی از بزرگ تران را ندارد، بلکه در آن خلاقیت و ابتکار مشاهده می شود؛ برای مثال، کودکان در سنین دو تا پنج سالگی با بهره گیری از قوه تخیل و ابتکار به گونه ای خاص با اسباب بازیهایشان بازی می کند. بازیهای باقاعده از چهار تا هفت سالگی در بین کودکان رواج و در طول زندگی ادامه می یابد و با گذشت زمان به تدریج کامل تر می شود. کودک از طریق بازیهای با قاعده همکاری و مشارکت با دیگران و قوانین اجتماعی را یاد می گیرد. برای آنکه بازی در رشد کودکان مؤثر و برای آنان لذت بخش باشد باید با وضعیت سنی و روانی کودک وبا موقعیت مکانی و اوضاع فرهنگی و اجتماعی کودک تناسب داشته باشد .
ج) تاریخچه بازی درمانی
بازی درمانی را اولین بار فروید در سال ۱۹۰۹ برای رفع مشکل پسری پنج ساله که مبتلا به فویی بود به کار برد. هلموت در سال ۱۹۲۱ از اولین کسانی بود که بر بازی به عنوان ابزاری برای تحلیل روانی کودک تأکید کرد. آلن و تافت در سال ۱۹۳۳ بازی درمانی ارتباطی را توسعه دادند. آنان بر اهمیت احترام به کودکان به عنوان اشخاصی دارای نیروی درونی و قابلیت تغییر در جهت مطلوب تأکید کردند. لویس در سال ۱۹۳۸ خاصیت رهابخشی عاطفی بازی درمانی را مورد توجه قرار داد. او اعتقاد داشت که اجرای مجدد یک واقعه آسیب زا در قالب بازی به کودک اجازه می دهد تا از درد و اضطراب موجود در آن واقعه رهایی یابد.
ملانی کلاین در سال ۱۹۵۵ بازی را جانشینی برای تداعی آزاد دانست و معتقد بود همان طور که روش تداعی آزاد محتوای ناهشیار ذهن بزرگسالان را آشکار می کند بازی محتوای ناهشیار ذهن کودکان را مشخص می سازد. آنا فروید در سال ۱۹۶۵ در حین کار با کودکان از بازی به عنوان وسیله ای برای ایجاد دلبستگی عاطفی بین کودکی و درمانگر و همچنین روشی مشابه تعبیر خواب بزرگسالان استفاده کرد.
سایر افرادی که افکارشان تأثیر مهمی در گسترش بازی درمانی داشته است یا اقدامات مهمی در این زمینه انجام داده اند عبارت اند از: فروبل که معتقد بود کودکان طی بازی فعالانه یاد می گیرند و سوزان ایزاک که تحت تأثیر او قرار داشت و بازی را وسیله ای برای ابراز احساسات کودک می دانست؛ وینی کات که بازی را برای رشد و تحول اجتماعی کودک ضروری می شمرد؛ برونر که بازی را وسیله فعالیت کودکان و احساس تجارب دست اول به وسیله آنان محسوب می کرد؛ گروس که معتقد بود بازی نوعی تمرین برای رفتارهایی است که کودک در بزرگسالی انجام می دهد، مثلا عروسک بازی دختر تمرین مادر شدن در آینده است.
پیاژه معتقد بود بازی در رشد کودک مؤثر بوده و راهی برای دسترسی به جهان بیرون است؛ اتو رنک بازی را وسیله ای برای برقراری ارتباط می دانست؛ گینات راهبردهای بازی درمانی را برای گروهها به کار برد و طرفدار استفاده از محدودیت به جای آزادی برای تحول ایگو (خود) بود؛ موستاس نوع رابطه لازم برای تضمین موفقیت در بازی درمانی را شرح داد ،اریکسون به مقایسه بازی کودکان و بزرگسالان پرداخت و کریس آتی طرح و برنامه آموزشی را در بازی مطرح کرد.
د) اهمیت و ضرورت بازی و بازی درمانی
بازی موجب حفظ سلامتی می شود، زمینه ایجاد و گسترش مهارتهای حرکتی را فراهم می آورد، فرصتی برای بروز احساسات کودک ایجاد می کند، شيوه همکاری با دیگران و رعایت حقوق آنان را به کودک می آموزد، دقت و توانایی او را افزایش می دهد، به رشد شخصیت کودک کمک می کند، راهی برای تخلیه انرژی به شکل مناسب است، عاملی برای رشد توانمندیهای بالقوه است، موجب حداكثر بهره مندی کودک از اوقات فراغتش می شود و به بزرگسالان اجازه می دهد وارد دنیای کودکانشان بشوند و از ترس آنان نسبت به خودشان بکاهند.
سرعت رشد گویایی کودکان از رشد شناختی آنان کمتر است از طریق بازی نسبت به آنچه در پیرامونشان اتفاق می افتد آگاه می شوند و با آن ارتباط برقرار می کنند. در بازی درمانی به اسباب بازیها به عنوان لغات و به بازی به عنوان زبان کودک نگاه می شود. در بازی درمانی انتقال احساسات به سوی اشیاء است نه انسانها. تجارب عاطفی از طریق نمادین بسیار راحت تر و امن تر صورت می گیرد.
ه) نظریه های بازی و بازی درمانی
نظریه های کلاسیک
دیدگاه اسپنسر. بدن مجهز به مقدار معینی انرژی است که برای بقا مورد . استفاده قرار می گیرد. اگر این انرژی مورد استفاده قرار نگیرد باید به شکلی تخلیه شود و مناسب ترین راه تخلیه انرژی برای کودکان بازی است. تفاوت چندانی بین بازی ها نیست و هریک را می توان جایگزین دیگری کرد.
دیدگاه پاتریک. این دیدگاه مخالف دیدگاه اسپنسر است. پاتریک معتقد است که بدن بعد از مدتی فعالیت خسته می شود و برای رفع این خستگی لازم است که دست به کاری انرژی زا بزند.
دیدگاه هال. رشد هر فرد نشان دهنده روند رشد تکاملی نوع بشر است. یعنی کودک برای رسیدن به رشد درست، همان مراحلی را طی می کند که بشر اولیه برای تبدیل شدن به انسانی متمدن طی کرده است.
۲. نظریه های معاصر بازی درمانی
انواع بازی درمانی ها
بازی درمانی روان تحلیلی: براساس این نظریه، بازی وسیله ای برای رهایی کودک از انواع اضطراب ها است که امکان جمع آوری اطلاعات وسیعی را در مورد کودک برای تحلیل گر فراهم می کند، به نحوی که می توان آن را جایگزینی برای تداعی آزاد به شمار آورد. بازی به کودکان اجازه می دهد تا بدون مواجهه با مخالقیت بزرگسالان احساسات ناخوشایند خود را بروز دهند.
بازی درمانی شناختی- رفتاری اصول نظریه شناختی - رفتاری را با بازی درمانی سنتی ترکیب می کند.
بازی درمانی آدلری: آدلر بازی را وسیله ای برای ارضای غیر واقعی تمایلاتی چون برتری جویی و خودنمایی می داند. به اعتقاد او از طریق بازی اطلاعاتی به دست می آید که مربوط به حال و آینده است. بازی، رابطه کودک را با محیط و همنوعانش نشان می دهد و شیوه زندگی او را آشکار می سازد.
بازی درمانی کودک محور: این نوع بازی درمانی بر مبنای نظریه راجرز شکل گرفته است. در این نظر به فرض بر این است که کودکان بهترین منبع اطلاعات درباره خودشان هستند و قادرند به سوی تحقق خویش قدم بردارند و فقط باید شرایط آن مهیا شود.
٣. نظریه های خاص بازی درمانی
نظریه هایی که برای بازی درمانی مطرح شده اند عبارت اند از:
بازی درمانی ولی – فرزندی: در این نوع بازی درمانی از والدین به عنوان عوامل درمانی استفاده می شود. بازی درمانی ولی - فرزندی به حذف مشکلات فعلی، بهبود روابط ولی _فرزندی و قدرتمند کردن سیستم خانواده به عنوان یک کل کمک می کند. در این شیوه چون والدین می کوشند احساسات کودکشان را درک کنند کودک نیز به درک جدیدی از والدینش نایل می شود. والدین در این شیوه درمانی قادرند حین بازی تغییراتی در رفتارشان ایجاد کنند.
تراپلی: در این رویکرد مستقيم از والدین کودکی ابتدا به عنوان مشاهده گر و سپس به عنوان کمک درمانگر استفاده می شود. مشاوران و والدین در این شیوه از طریق تشویق کودکان به فعالیتهای شاد و لذت بخش زمینه تقویت دلبستگی ایمن را فراهم می آورند .
بازی درمانی گروهی ساختاربندی شده: این روش درمانی بهبود تعامل اجتماعی با کودک است .
بازی درمانی به سه بخش تقسیم می شود: 1) اتاق نشیمن که برای بحثها و فعالیتهای آرام مناسب است؛ ۲) بخشی که برای بازیهای رومیزی با طرحهای هنری مناسب و شامل یک میز و چند صندلی است و ۳) یک فضای خالی بزرگی که به منظور فعالیتها و بازیهای حرکتی مورد استفاده قرار می گیرد. فرایند درمان در این روش به چهار بخش تقسیم می شود: تمرین ریلکسیشن (تن آرامی)؛ صحبت درباره عملکرد اعضای گروه کار با درمانگر و ارائه ۱۵ دقیقه آزادی عمل برای انتخاب اقدامات مد نظر کودکی که این مورد بخش اعظم فعالیتها را به خود اختصاص می دهد.
بازی درمانی رشدی: این رویکرد زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که اکثر ارتباطات کودک دچار مشکل باشد. در این شیوه اعتقاد بر این است که ارتباط کودک با یک بزرگسال حین بازی او را برای برقراری ارتباط مناسب با سایر افراد آماده می سازد.
بازی درمانی مشارکتی: اساس این مدل، نظریه ساخت اجتماعی و روایت درمانی است که نحوه رشد هویت را بر اساس داستانهایی که کودک درباره خودش می گوید یا دیگران در مورد او می گویند، توضیح می دهد.
بازی درمانی تجویزی: نوعی رویکرد التقاطی است که با ترکیب فنون گوناگون از شیوه های مختلف بازی درمانی، راهبرد درمانی مناسبی را برای مواجهه با مشکلات خاص کودکان ارائه می دهد.
و)مراحل بازی درمانی
در فرایند بازی درمانی پنج مرحله مشخص وجود دارد:۱)برقراری ارتباط از طریق تشویق و تأييد تلاشهای کودک در بازیهای انتخابی به همراه تعیین نوع مشکلات و انتخاب راهبردهای مناسب درمانی؛ ۲) کاوش یعنی همدلی عمیق مشاور جهت جلب اعتماد کودک و فراهم آوردن فرصتی برای او تا به کشف احساسات خود بپردازد ۳) گسترش آگاهی یعنی افزایش آگاهی کودکان نسبت به تعاملات خودشان با درمانگر؛ ۴) استقلال یعنی پذیرش مسئولیت به وسیله کودکان و طرح انتخابها احساسات و امیال به طور آزادانه و ۵) ارزیابی و خاتمه به معنی تعیین میزان نیل به اهداف و کمک به کودکان برای ترک اتاق بازی درمانی.


ز) روشهای بازی درمانی
مشاور برای اداره جلسات بازی درمانی می تواند از سه روش مستقیم، غیر مستقیم و انتخابی استفاده کند. در روش غیر مستقیم مسئولیت اداره جلسه به کودک محول می شود و مشاور تنها به بررسی اعمال و حرکات او می پردازد. در روش مستقیم مسئولیت اداره جلسه بیشتر بر عهده مشاور است و وی از کودکی می خواهد تا مشکلاتش را از طریق بازی با وسایل مطرح کند و پس از شناخت مشکل راه حلهایی را ارائه دهد. در روش انتخابی پس از اینکه کودکی بازی با وسایل را آغاز کرد مشاور به دقت اعمال و رفتار او را مشاهده می کند .
جلسات بازی درمانی ممکن است به دو صورت فردی و گروهی اجرا شود. در روش فردی درمانگر فقط با یک کودک کار می کند. این روش در مواردی ممکن است با نظر درمانگر مقدمه ای برای حضور کودک در جلسات درمان گروهی باشد. درمان گروهی به دلیل حضور چند کودک در اتاق موجب کاهش تنش کودکان و واکنش طبیعی آنان نسبت به خود و درمانگر می شود.

ح) اصول بازی درمانی

در اجرای بازی درمانی اصولی از این قبیل باید رعایت شود:

۱) کودک باید مورد پذیرش بی قید و شرط قرار گیرد و با او رابطه مناسب برقرار شود؛ ۲) کودک باید آزاد گذاشته شود تا به میل خود آن طور که می خواهد بازی کند؛ ۳) اتاق بازی باید مناسب و آرام باشد و کودک به همکاری و مشارکت تشویق شود؛ ۴) کودک به دلیل اشتباهاتش هیچ گاه شماتت و سرزنش نشود؛ ۵) قوانین وضع شده باید تا حد ممکن ساده و قابل درک باشد و کودک بتواند آنها را اجرا کند؛ ۶) محدودیتهای تعیین شده برای کودک به حداقل ممکن کاهش یابد؛ ۷) به گفتار و احساسات کودک ضمن بازی توجه شود؛ ۸) زمان بازی با سن کودک متناسب باشد.

ط) نقش بازی درمانگر

نقش بازی درمانگر به ویژگیهای شخصیتی، اعتقادات و باورهای او و نیز موقعیت درمان بستگی دارد. بازی درمانگران شناختی- رفتاری بر استفاده از اسباب بازیها و روشها تمرکز می کنند.

ک) ویژگیهای اتاق بازی درمانی

اتاق بازی درمانی لازم است دارای این ویژگیها باشد:

نسبتا بزرگ؛ دیوارهای صاف و قابل شستشو؛ نور و دمای مناسب؛ جای کافی برای بازیهای پر جنب و جوش؛ بخشی از آن پوشش پلاستیکی و بقیه اش موکت یا فرش تا کودک به راحتی بتواند بنشیند؛ مجهز به دوربین ویدئویی و آیینه یک طرفه که استفاده از آنها باید با اطلاع قبلی کودکان و والدین و دریافت رضایت نامه کتبی باشد؛ سقف اکوستیک، رنگ ملایم و روشن و کمدی برای قرار دادن اسباب بازیهای مورد نیاز، تجهیزات کافی برای بازی از جمله: وسایل آشپزخانه اسباب بازی خانه و خانواده عروسکی؛ وسایل نقلیه اسباب بازی؛ حيوانات مزرعه و باغ وحش اسباب بازی؛ ماسکهای مختلف کتابهای قصه؛کارتهای بازی؛ مکعبهای چویی؛ کشتی عروسکی؛ جعبه رنگ، قلم، مداد رنگی و ماژیک؛ سه پایه نقاشی؛ چسب، قیچی و...

ل) محدودیتهای بازی درمانی

تعیین محدودیتها در بازی درمانی دو فایده مهم دارد: اول اینکه رابطه درمانی را حفظ می کند و فرصتهایی برای یادگیری مسئولیت پذیری و خودکنترلی به وجود می آورد و دوم اینکه احساس امنیت عاطفی را در کودکی و درمانگر تقویت می کند و کودک را قادر می سازد تا ابعاد عاطفی مخفی مانده در سایر روابطش را کشف و بیان کند؛ در حالی که بدون در نظر گرفتن محدودیت به کودک اجازه داده می شود تا هر کاری را که می خواهد انجام دهد، از جمله پرخاشگری، خصومت، تندی و تخریب. بنابراین می توان گفت که در نظر گرفتن محدودیت، از جمله شرایط لازم برای موفقیت بازی درمانی است.

برخی از محدودیتهای بازی درمانی به این شرح است:

۱. بیرون نبردن اسباب بازیها از اتاق بازی. براساس این محدودیت کودکان نباید اسباب بازیها را از اتاق بازی بیرون ببرند . در تنظیم این محدودیت درمانگران باید بکوشند که احساس اعتماد و مسئولیت پذیری در کودکان شکل گیرد.

۲. ترک نکردن اتاق بازی به دلخواه. در نظر گرفتن قوانینی برای جلسات بازی درمانی درمانگران باید شرایطی را فراهم سازند که کودکان آرزو نکنند جلسه بازی درمانی را به طور ناگهانی ترک کنند. به این منظور پیشنهاد شده است که یک فضای باز آزاد علاوه بر اتاق بازی درمانی در داخل ساختمان وجود داشته باشد و حضور کودکان به این دو محوطه محدود شود.

3. نریختن مقدار زیادی آب در جعبه شن یا تريختن شن در اتاق. این محدودیت فقط در اتاق بازی باید اعمال شود؛ اما در محوطه باز بیرونی ضروری نیست.

4.رنگ نكردن و علامت نگذاشتن روی دیوارها و درها. این محدودیت نیز فقط در اتاق بازی باید اعمال شود، اما بچه ها می توانند در محوطه باز از رنگهای قابل شستشو استفاده کنند و روی پیاده رو و دیوارها با گچ خط بکشند.

۵. حفظ حرمت کلامی در اتاق بازی و نزدن درمانگر. درمانگر در ارائه چنین محدودیتهایی باید به زمینه فرهنگی کودکان توجه کند. چرا که بعضی از لغات یاحرکات بسته به محیط پرورش کودکان معانی مختلفی دارد. بنابراین درمانگران باید بین دانش تخصصی و حساسیت های فرهنگی توازن و تعادل برقرار سازند.